Podstawa programowa

BIZNES I ZARZĄDZANIE

 

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wiedza.

  1. Charakteryzowanie elementów kompetencji przedsiębiorczych, wyjaśnianie zależności zachodzących między nimi oraz rozumienie ich roli we współczesnym świecie.
  2. Rozumienie znaczenia i wyzwań pracy zespołowej oraz poznanie technik ją wspomagających.
  3. Charakteryzowanie etapów zarządzania projektami.
  4. Identyfikowanie podstawowych rodzajów ryzyk związanych z realizacją projektów.
  5. Wyjaśnianie mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej, powiązań między jej podmiotami oraz poznanie roli państwa w procesach gospodarczych.
  6. Zaznajomienie się z prawami i instytucjami chroniącymi konsumenta.
  7. Rozumienie różnych postaw ludzi wobec pieniędzy i konsekwencji z nich wynikających.
  8. Rozumienie metod aktywnego poszukiwania pracy.
  9. Wyjaśnianie zasad zarządzania przedsiębiorstwem.
  10. Znajomość procesu planowania własnego biznesu.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

  1. Analiza własnych kompetencji przedsiębiorczych oraz przygotowanie planu działania zmierzającego do ich rozwoju.
  2. Skuteczne organizowanie pracy zespołu w celu realizacji określonego zadania.
  3. Prowadzenie dyskusji i argumentowanie w trakcie pracy zespołowej.
  4. Formułowanie i uzasadnianie celów, planowanie, prezentowanie zakresu i realizacja prostych zadań projektowych.
  5. Samodzielne obserwacje zjawisk zachodzących w gospodarce i wyciąganie na ich podstawie prostych wniosków.
  6. Uwzględnianie w podejmowanych decyzjach dotyczących życia prywatnego i planów na przyszłość prostych informacji gospodarczych oraz podstawowych wskaźników ekonomicznych.
  7. Planowanie budżetu gospodarstwa domowego ze świadomością konsekwencji nadmiernego zadłużania się.
  8. Dobieranie oferty usług finansowych do własnych potrzeb.
  9. Dobieranie odpowiednich form oszczędzania i inwestowania adekwatnie do sytuacji gospodarstwa domowego.
  10. Obserwowanie i rozpoznawanie kompetencji oczekiwanych na dynamicznie zmieniającym się rynku pracy.
  11. Sporządzanie dokumentów aplikacyjnych.
  12. Kształtowanie umiejętności autoprezentacji i formułowania konstruktywnych opinii zwrotnych.
  13. Samodzielne analizowanie zjawisk zachodzących w najbliższym otoczeniu i wyciąganie na ich podstawie pomysłów na własny biznes.
  14. Przygotowanie do planowania własnej działalności gospodarczej.

III.    Kształtowanie postaw.

  1. Dostrzeganie znaczenia i konieczności ciągłego doskonalenia kompetencji przedsiębiorczych w życiu osobistym i społeczno-gospodarczym.
  2. Dostrzeganie znaczenia kreatywnego myślenia w tworzeniu pomysłów na biznes oraz rozwiązywaniu problemów w życiu osobistym i zawodowym.
  3. Docenianie roli przedsiębiorców budujących w sposób odpowiedzialny konkurencyjną gospodarkę oraz dostrzeganie znaczenia wolności gospodarczej i własności prywatnej jako filarów gospodarki rynkowej.
  4. Przyjmowanie postaw patriotyzmu gospodarczego, rozumianego jako odpowiedzialność konsumentów i ludzi biznesu za dobrobyt gospodarczy i społeczny kraju.
  5. Dostrzeganie konsekwencji działań nieetycznych związanych z finansami.
  6. Świadomość konsekwencji związanych z nieodpowiedzialnym zadłużaniem się.
  7. Samoświadomość i przyjmowanie odpowiedzialności za swoją karierę zawodową.
  8. Docenianie roli postaw przedsiębiorczych pracowników w rozwoju biznesu.
  9. Docenianie roli przedsiębiorcy i osób zarządzających w osiąganiu celów przedsiębiorstwa.
  10. Otwarcie na szanse pojawiające się w otoczeniu, podejmowanie inicjatywy, pomysłowość oraz determinacja w realizacji celów.

 

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

 

1. Osoba przedsiębiorcza we współczesnym świecie: przedsiębiorczość w gospodarce rynkowej, kompetencje przedsiębiorcze i metody ich doskonalenia, umiejętności interpersonalne, praca zespołowa, kreatywne myślenie, rola innowacji w przedsiębiorczości. Uczeń:

1)    identyfikuje cechy człowieka przedsiębiorczego, rozpoznaje je u siebie oraz określa związek zachowania się osoby przedsiębiorczej z szansami, jakie stwarza gospodarka rynkowa;

2)    dostrzega znaczenie przedsiębiorczości, w tym innowacyjności i kreatywności w życiu osobistym i gospodarczym;

3)    identyfikuje składowe kompetencji osoby przedsiębiorczej (w zakresie wiedzy, umiejętności, postaw) oraz zależności zachodzących między nimi, a także dokonuje analizy własnych kompetencji oraz przygotowuje plan rozwoju kompetencji przedsiębiorczych;

4)    wyjaśnia rolę umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej jako elementu kompetencji przedsiębiorczych oraz stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej we współdziałaniu z innymi;

5)    rozpoznaje techniki wywierania wpływu na ludzi i stosuje sposoby obrony przed technikami manipulacji;

6)    stosuje techniki zarządzania czasem w pracy indywidualnej oraz zespołowej;

7)    charakteryzuje etapy oraz stosuje metody wspomagające podejmowanie decyzji;

8)    wyjaśnia znaczenie pracy zespołowej, charakteryzuje główne bariery w budowaniu zespołu oraz organizuje jego pracę w celu realizacji określonego zadania;

9)    wyjaśnia, na czym polega kreatywne myślenie oraz jego znaczenie w procesie identyfikacji szans rynkowych na nowe przedsięwzięcie biznesowe lub społeczne;

10)  charakteryzuje najważniejsze bariery oraz stosuje techniki pobudzające kreatywne myślenie w pracy indywidualnej oraz zespołowej;

11)  charakteryzuje rodzaje i źródła innowacji, a także wyjaśnia ich wpływ na zdolności konkurencyjne przedsiębiorstw na rynku.

 

II. Zarządzanie projektami: specyfika projektu, zakres, etapy i cele projektu, planowanie zadań projektowych, budżet i harmonogram działań, role w projekcie i podział zadań, podsumowywanie zadań projektowych. Uczeń:

1)    rozumie istotę projektu, identyfikuje i omawia poszczególne etapy projektu oraz charakteryzuje je na wybranym przykładzie;

2)    definiuje cele projektu, wykorzystując technikę SMART;

3)    wyróżnia zadania w projekcie i określa role w projekcie poszczególnych członków zespołu (na wybranym przykładzie);

4)    przygotowuje harmonogram i prosty budżet projektowy na podstawie zebranych danych;

5)    w czasie realizacji przykładowych zadań projektowych wprowadza zmiany do wcześniej zaplanowanych prac;

6)    sporządza zwięzłe sprawozdania z przeprowadzonych zadań projektowych, analizując powstałe problemy i zidentyfikowane ryzyka.

 

III.    Gospodarka rynkowa: przedsiębiorczość w gospodarce rynkowej, cechy gospodarki rynkowej, rodzaje rynków, podmioty gospodarki rynkowej, mechanizm rynkowy, rola państwa w gospodarce, konsument na rynku. Uczeń:

1)    dostrzega znaczenie przedsiębiorczości w rozwoju społeczno-gospodarczym w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej;

2)    wykazuje zalety gospodarki opartej na mechanizmie rynkowym, doceniając fundamentalne wartości, na jakich się opiera (wolność gospodarcza, prywatna własność);

3)    analizuje funkcje rynku i rozróżnia rodzaje rynków;

4)    charakteryzuje podmioty gospodarki rynkowej, w tym gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa oraz określa zależności między nimi;

5)    wyjaśnia prawo popytu i podaży oraz charakteryzuje czynniki wpływające na wielkość popytu i podaży;

6)    charakteryzuje organizacje i instytucje prokonsumenckie oraz potrafi korzystać z praw przysługujących konsumentom, w tym składać reklamację.

 

IV. Finanse osobiste: postawy wobec pieniędzy, budżet gospodarstwa domowego, dojrzałość finansowa, spirala zadłużenia, formy oszczędzania i inwestowania, usługi bankowe, bezpieczeństwo bankowości elektronicznej, finansowe zabezpieczenie przyszłości, ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia majątkowe i na życie, inwestowanie na Giełdzie Papierów Wartościowych. Uczeń:

1)    rozróżnia podstawowe postawy ludzi wobec pieniędzy, wymienia wady i zalety każdej z nich, identyfikuje swoją postawę oraz omawia poziomy dojrzałości finansowej;

2)    wymienia podstawowe zasady tworzenia budżetu gospodarstwa domowego, formułuje praktyczne rady pozwalające poprawić jakość zarządzania budżetem oraz unikać spirali zadłużenia;

3)    wymienia rodzaje podatków w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem tych podatków, których podatnikami są członkowie gospodarstwa domowego;

4)    dobiera odpowiednie sposoby rozliczeń i możliwe do zastosowania ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT);

5)    rozróżnia formy oszczędzania i podstawowe formy inwestowania (w tym inwestowania spekulacyjnego), ocenia je z punktu widzenia ryzyka, przewidywanych zysków oraz płynności;

6)    ma świadomość pułapek związanych z wyborem podstawowych form oszczędzania i inwestowania, wykazuje różnice między inwestowaniem i hazardem oraz przeprowadza symulowaną alokację środków finansowych w wybrane formy oszczędzania i inwestowania;

7)    analizuje oferty usług banków oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakresie kont osobistych, kart płatniczych, lokat terminowych, kredytów i pożyczek oraz oferty pozabankowych instytucji pożyczkowych, uwzględniając realną stopę procentową;

8)    rozumie zasady bezpieczeństwa i dostrzega zagrożenia przy korzystaniu z bankowości elektronicznej;

9)    dostrzega konieczność wczesnego rozpoczęcia systematycznego oszczędzania i inwestowania środków finansowych na emeryturę, będąc świadomym efektów finansowych związanych z procentem składanym dla długiego okresu lokowania środków;

10)  charakteryzuje system zabezpieczenia społecznego (ubezpieczenia społeczne i zdrowotne) oraz rodzaje ubezpieczeń (osobowych i majątkowych) według różnych kryteriów i porównuje oferty zakładów ubezpieczeń na przykładzie ubezpieczenia nieruchomości lub pojazdów mechanicznych, ze szczególnym uwzględnieniem relacji zakresów ochrony oraz sum ubezpieczeń do wysokości składki;

11)  charakteryzuje rodzaje papierów wartościowych oraz objaśnia mechanizm inwestowania w akcje na giełdzie papierów wartościowych na przykładzie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie;

12)  krytycznie analizuje przykładową umowę kredytu lub pożyczki;

13)  dyskutuje na temat wad i zalet samodzielnego inwestowania na giełdzie i inwestowania w fundusz inwestycyjny.

 

V. Osoba przedsiębiorcza na rynku pracy: kariera zawodowa, poszukiwanie pracy, rozmowa kwalifikacyjna, autoprezentacja, formułowanie opinii zwrotnej, etyka w pracy. Uczeń:

1)    na podstawie analizy ścieżki karier znanych ludzi i własnych oczekiwań planuje swoją karierę zawodową, wymieniając jej etapy i zapisuje je na osi czasu;

2)    formułuje własne cele zawodowe zgodnie z zasadą SMART z zachowaniem równowagi z planami w życiu prywatnym oraz opisuje możliwości ich realizacji;

3)    opracowuje plan swojej ścieżki edukacyjnej z wykorzystaniem wybranej metody podejmowania decyzji;

4)    analizuje swoje kompetencje, porównując je z oczekiwaniami pracodawców, i ocenia swoje szanse na rynku pracy;

5)    analizuje oferty pracy, wskazuje najbardziej i najmniej poszukiwane zawody oraz identyfikuje potencjalne trudności w znalezieniu pracy przez osoby bezrobotne;

6)    przygotowuje własne dokumenty aplikacyjne;

7)    dokonuje autoprezentacji jako kandydat do pracy i na podstawie konstruktywnej informacji zwrotnej koryguje swoje wystąpienie;

8)    rozumie zasady prowadzenia rozmów kwalifikacyjnych i przygotowuje scenariusz takiej rozmowy;

9)    wymienia podstawowe prawa i obowiązki pracownika (w tym młodocianego) i pracodawcy;

10)  identyfikuje konsekwencje nieetycznych zachowań w relacjach pracownik – pracodawca.

 

VI. Przedsiębiorstwo: zarządzanie przedsiębiorstwem, własny biznes i jego otoczenie, finanse przedsiębiorstwa, etyka w biznesie, społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw. Uczeń:

1)    rozumie istotę procesu zarządzania przedsiębiorstwem i dostrzega znaczenie zarządzania w osiąganiu jego celów przedsiębiorstwa;

2)    dyskutuje na tematy związane z prowadzeniem biznesu podczas spotkania z przedsiębiorcą;

3)    inspirując się doświadczeniami własnymi i znanych przedsiębiorców oraz bazując na zebranych informacjach z rynku (zachowania klientów i konkurentów), znajduje pomysł na własną działalność gospodarczą, oceniając go pod względem innowacyjności;

4)    w ramach pracy projektowej przygotowuje w zespole wstępną koncepcję własnego biznesu;

5)    analizuje mikro- i makrootoczenie przedsiębiorstwa, identyfikuje mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia projektowanego przedsiębiorstwa;

6)    prognozuje efekty finansowe projektowanego przedsiębiorstwa na podstawie zestawienia planowanych przychodów i kosztów;

7)    rozróżnia zachowania etyczne i nieetyczne w biznesie, w tym przejawy korupcji w życiu gospodarczym oraz rozumie istotę i cele społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw;

8)    dokonuje prezentacji koncepcji własnego biznesu oraz na podstawie komunikatów zwrotnych modyfikuje jej elementy.

 

Warunki i sposób realizacji

Wymagania w zakresie podstawowym podzielono na sześć części:

1)     osoba przedsiębiorcza we współczesnym świecie;

2)     zarządzanie projektami;

3)     gospodarka rynkowa;

4)     finanse osobiste;

5)     osoba przedsiębiorcza na rynku pracy;

6)     przedsiębiorstwo.

 

Każda z sześciu części koncentruje się na innych aspektach przedsiębiorczości i ma na celu kształtowanie i wzmacnianie kompetencji przedsiębiorczych w różnych sferach życia.

Kształcenie powinno rozpocząć się od identyfikacji cech człowieka przedsiębiorczego i rozpoznania cech osoby przedsiębiorczej, które mają szczególne znaczenie w gospodarce rynkowej. Z tego powodu w dziale pierwszym (osoba przedsiębiorcza we współczesnym świecie) duży akcent położono na identyfikację składowych kompetencji osoby przedsiębiorczej (nie tylko w zakresie wiedzy, ale przede wszystkim umiejętności i postaw), w tym na kreatywność, komunikację, kooperację i krytyczne myślenie. Istotna jest umiejętność autodiagnozy tych kompetencji u ucznia wraz ze znalezieniem sposobów ich wzmocnienia. W tej części uczniowie dowiadują się między innymi w jaki sposób skutecznie komunikować się we współdziałaniu z innymi, jak stosować techniki wpływu i bronić się przed technikami manipulacji, jak skutecznie zarządzać czasem, jakie stosować metody przy podejmowaniu decyzji, jak zbudować zespół i zorganizować jego prace oraz jak wzmacniać kreatywność i pobudzać innowacyjność.

 

Druga część (zarządzanie projektami) pozwala uczniom poznać specyfikę projektów i opanować podstawowe kompetencje związane z ich skutecznym wdrażaniem. Uczniowie, realizując przykładowe projekty, dowiadują się jakie są etapy projektu i jakie działania muszą podjąć na każdym z etapów, żeby zwiększyć prawdopodobieństwo finalnego sukcesu w swoich własnych przedsięwzięciach biznesowych lub społecznych. Uczniowie w trakcie realizowania etapu inicjowania i planowania projektu opanowują jak poprawnie zdefiniować cele projektu, jak wyróżnić zadania i określić role w projekcie, a także jak stworzyć prosty harmonogram i budżet projektowy. Natomiast na etapie realizowania projektu uwaga uczniów zostaje skupiona na konieczności wprowadzania zmian do wcześniej zaplanowanych prac, a etap zamknięcia ma umożliwić zdobycie kompetencji umiejętnego raportowania, analizowania powstałych problemów i definiowania ryzyk. Wprowadzenie takich zagadnień oraz zdobywanie takich kompetencji przez uczniów w trakcie realizacji przedmiotu biznes i zarządzanie na początkowym etapie nauczania jest istotne, ponieważ stanowią one podstawę do realizowania kolejnych treści w formie projektów realizowanych przez uczniów w zespołach.

 

Istotą trzeciej części (gospodarka rynkowa) jest przybliżenie uczniom mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej oraz powiązań między jej podmiotami, a także poznanie roli państwa w procesach gospodarczych. Celem takiego podejścia jest to, aby uczeń mógł samodzielnie obserwować zjawiska zachodzące w gospodarce i wyciągać na tej podstawie wnioski dotyczące własnej przyszłości. W ramach tego obszaru uczniowie wzmacniają swoje kompetencje pozwalające oceniać wpływ podstawowych zjawisk ekonomicznych i dokonywanych wyborów na ich osobistą sytuację (jako konsumenta) oraz sytuację innych podmiotów gospodarczych. Uczniowie zostają również zaznajomieni z prawami konsumenta i instytucjami chroniącymi konsumenta.

 

Celem kolejnego działu (finanse osobiste) jest przygotowanie uczniów do podejmowania odpowiedzialnych decyzji finansowych ze świadomością przyszłych konsekwencji, w tym związanych z nieodpowiedzialnym zadłużaniem się i nie zabezpieczeniem środków finansowych na okres mniejszej aktywności zawodowej. Jest to realizowane przez uświadomienie istnienia różnych postaw ludzi wobec pieniędzy, przyswojenie zasad racjonalnego prowadzenia budżetu gospodarstwa domowego, uświadomienie konieczności oszczędzania, w tym działania związanego z zabezpieczeniem finansowym w przyszłości, uwrażliwienie na ryzyko różnych form inwestowania aż po konkretne zalecenia związane z korzystaniem z określonych produktów finansowych i bardziej świadome egzekwowanie praw klienta usług finansowych.

 

W piątej części (osoba przedsiębiorcza na rynku pracy) uwaga uczniów została skoncentrowana na kształtowaniu i wzmacnianiu ich przyszłej pozycji na rynku pracy. W tym celu uczniowie analizują i porównują swoje kompetencje z oczekiwaniami pracodawców oraz podejmują działania związane ze świadomym planowaniem swojej przyszłości (zarówno zawodowej jak i edukacyjnej). W ramach realizacji tej części uczniowie również rozwijają kompetencje związane z aktywnym poszukiwaniem pracy.

 

W ostatniej części (przedsiębiorstwo) uczniowie samodzielnie analizują zjawiska zachodzące w najbliższym otoczeniu i formułują na ich podstawie pomysły na własny biznes i przygotowują się do planowania własnej działalności gospodarczej z uwzględnieniem aspektów finansowych, etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu.

 

Dla realizacji poszczególnych części ważne jest kształtowanie umiejętności wyszukiwania, pozyskiwania, przetwarzania i analizy danych gospodarczych z różnych źródeł i prowadzenia prostych badań rynkowych w celu weryfikacji atrakcyjności pomysłów na przedsięwzięcie biznesowe lub społeczne.

 

W przedmiocie biznes i zarzadzanie przeważają wymagania szczegółowe związane z kształtowaniem konkretnych umiejętności i wykorzystywaniem wiedzy w sposób praktyczny. Z tego też powodu realizacja powyższych celów i treści możliwa jest przy wykorzystaniu w procesie kształcenia nowoczesnych metod nauczania i materiałów edukacyjnych wykorzystujących nowe technologie i narzędzia cyfrowe.

 

Zalecane formy pracy, metody i techniki kształcenia to:

1)     praca zespołowa;

2)     realizacja zadań metodą projektów;

3)     wykorzystanie studiów przypadków biznesowych (case studies);

4)     analiza rzeczywistych doświadczeń firm polskich i zagranicznych;

5)     symulacje biznesowe;

6)     dyskusje;

7)     symulacje inwestycyjne;

8)     prezentacje pomysłów na przedsięwzięcie biznesowe lub społeczne z obroną proponowanych rozwiązań;

9)     wizyty studyjne oraz wywiady z potencjalnymi odbiorcami, przedsiębiorcami, klientami;

10)   elementy grywalizacji.

Każda z powyższych form, metod i technik powinna służyć odzwierciedlaniu rzeczywistości społeczno-gospodarczej w sposób odpowiadający możliwościom poznawczym uczniów.

 

Źródło: https://www.gov.pl/web/biz/podstawa-programowa2

(03.02.2023)