BIZNES I ZARZĄDZANIE
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Wiedza.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.
III. Kształtowanie postaw.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
1. Osoba przedsiębiorcza we współczesnym świecie: przedsiębiorczość w gospodarce rynkowej, kompetencje przedsiębiorcze i metody ich doskonalenia, umiejętności interpersonalne, praca zespołowa, kreatywne myślenie, rola innowacji w przedsiębiorczości. Uczeń:
1) identyfikuje cechy człowieka przedsiębiorczego, rozpoznaje je u siebie oraz określa związek zachowania się osoby przedsiębiorczej z szansami, jakie stwarza gospodarka rynkowa;
2) dostrzega znaczenie przedsiębiorczości, w tym innowacyjności i kreatywności w życiu osobistym i gospodarczym;
3) identyfikuje składowe kompetencji osoby przedsiębiorczej (w zakresie wiedzy, umiejętności, postaw) oraz zależności zachodzących między nimi, a także dokonuje analizy własnych kompetencji oraz przygotowuje plan rozwoju kompetencji przedsiębiorczych;
4) wyjaśnia rolę umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej jako elementu kompetencji przedsiębiorczych oraz stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej we współdziałaniu z innymi;
5) rozpoznaje techniki wywierania wpływu na ludzi i stosuje sposoby obrony przed technikami manipulacji;
6) stosuje techniki zarządzania czasem w pracy indywidualnej oraz zespołowej;
7) charakteryzuje etapy oraz stosuje metody wspomagające podejmowanie decyzji;
8) wyjaśnia znaczenie pracy zespołowej, charakteryzuje główne bariery w budowaniu zespołu oraz organizuje jego pracę w celu realizacji określonego zadania;
9) wyjaśnia, na czym polega kreatywne myślenie oraz jego znaczenie w procesie identyfikacji szans rynkowych na nowe przedsięwzięcie biznesowe lub społeczne;
10) charakteryzuje najważniejsze bariery oraz stosuje techniki pobudzające kreatywne myślenie w pracy indywidualnej oraz zespołowej;
11) charakteryzuje rodzaje i źródła innowacji, a także wyjaśnia ich wpływ na zdolności konkurencyjne przedsiębiorstw na rynku.
II. Zarządzanie projektami: specyfika projektu, zakres, etapy i cele projektu, planowanie zadań projektowych, budżet i harmonogram działań, role w projekcie i podział zadań, podsumowywanie zadań projektowych. Uczeń:
1) rozumie istotę projektu, identyfikuje i omawia poszczególne etapy projektu oraz charakteryzuje je na wybranym przykładzie;
2) definiuje cele projektu, wykorzystując technikę SMART;
3) wyróżnia zadania w projekcie i określa role w projekcie poszczególnych członków zespołu (na wybranym przykładzie);
4) przygotowuje harmonogram i prosty budżet projektowy na podstawie zebranych danych;
5) w czasie realizacji przykładowych zadań projektowych wprowadza zmiany do wcześniej zaplanowanych prac;
6) sporządza zwięzłe sprawozdania z przeprowadzonych zadań projektowych, analizując powstałe problemy i zidentyfikowane ryzyka.
III. Gospodarka rynkowa: przedsiębiorczość w gospodarce rynkowej, cechy gospodarki rynkowej, rodzaje rynków, podmioty gospodarki rynkowej, mechanizm rynkowy, rola państwa w gospodarce, konsument na rynku. Uczeń:
1) dostrzega znaczenie przedsiębiorczości w rozwoju społeczno-gospodarczym w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej;
2) wykazuje zalety gospodarki opartej na mechanizmie rynkowym, doceniając fundamentalne wartości, na jakich się opiera (wolność gospodarcza, prywatna własność);
3) analizuje funkcje rynku i rozróżnia rodzaje rynków;
4) charakteryzuje podmioty gospodarki rynkowej, w tym gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa oraz określa zależności między nimi;
5) wyjaśnia prawo popytu i podaży oraz charakteryzuje czynniki wpływające na wielkość popytu i podaży;
6) charakteryzuje organizacje i instytucje prokonsumenckie oraz potrafi korzystać z praw przysługujących konsumentom, w tym składać reklamację.
IV. Finanse osobiste: postawy wobec pieniędzy, budżet gospodarstwa domowego, dojrzałość finansowa, spirala zadłużenia, formy oszczędzania i inwestowania, usługi bankowe, bezpieczeństwo bankowości elektronicznej, finansowe zabezpieczenie przyszłości, ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia majątkowe i na życie, inwestowanie na Giełdzie Papierów Wartościowych. Uczeń:
1) rozróżnia podstawowe postawy ludzi wobec pieniędzy, wymienia wady i zalety każdej z nich, identyfikuje swoją postawę oraz omawia poziomy dojrzałości finansowej;
2) wymienia podstawowe zasady tworzenia budżetu gospodarstwa domowego, formułuje praktyczne rady pozwalające poprawić jakość zarządzania budżetem oraz unikać spirali zadłużenia;
3) wymienia rodzaje podatków w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem tych podatków, których podatnikami są członkowie gospodarstwa domowego;
4) dobiera odpowiednie sposoby rozliczeń i możliwe do zastosowania ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT);
5) rozróżnia formy oszczędzania i podstawowe formy inwestowania (w tym inwestowania spekulacyjnego), ocenia je z punktu widzenia ryzyka, przewidywanych zysków oraz płynności;
6) ma świadomość pułapek związanych z wyborem podstawowych form oszczędzania i inwestowania, wykazuje różnice między inwestowaniem i hazardem oraz przeprowadza symulowaną alokację środków finansowych w wybrane formy oszczędzania i inwestowania;
7) analizuje oferty usług banków oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakresie kont osobistych, kart płatniczych, lokat terminowych, kredytów i pożyczek oraz oferty pozabankowych instytucji pożyczkowych, uwzględniając realną stopę procentową;
8) rozumie zasady bezpieczeństwa i dostrzega zagrożenia przy korzystaniu z bankowości elektronicznej;
9) dostrzega konieczność wczesnego rozpoczęcia systematycznego oszczędzania i inwestowania środków finansowych na emeryturę, będąc świadomym efektów finansowych związanych z procentem składanym dla długiego okresu lokowania środków;
10) charakteryzuje system zabezpieczenia społecznego (ubezpieczenia społeczne i zdrowotne) oraz rodzaje ubezpieczeń (osobowych i majątkowych) według różnych kryteriów i porównuje oferty zakładów ubezpieczeń na przykładzie ubezpieczenia nieruchomości lub pojazdów mechanicznych, ze szczególnym uwzględnieniem relacji zakresów ochrony oraz sum ubezpieczeń do wysokości składki;
11) charakteryzuje rodzaje papierów wartościowych oraz objaśnia mechanizm inwestowania w akcje na giełdzie papierów wartościowych na przykładzie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie;
12) krytycznie analizuje przykładową umowę kredytu lub pożyczki;
13) dyskutuje na temat wad i zalet samodzielnego inwestowania na giełdzie i inwestowania w fundusz inwestycyjny.
V. Osoba przedsiębiorcza na rynku pracy: kariera zawodowa, poszukiwanie pracy, rozmowa kwalifikacyjna, autoprezentacja, formułowanie opinii zwrotnej, etyka w pracy. Uczeń:
1) na podstawie analizy ścieżki karier znanych ludzi i własnych oczekiwań planuje swoją karierę zawodową, wymieniając jej etapy i zapisuje je na osi czasu;
2) formułuje własne cele zawodowe zgodnie z zasadą SMART z zachowaniem równowagi z planami w życiu prywatnym oraz opisuje możliwości ich realizacji;
3) opracowuje plan swojej ścieżki edukacyjnej z wykorzystaniem wybranej metody podejmowania decyzji;
4) analizuje swoje kompetencje, porównując je z oczekiwaniami pracodawców, i ocenia swoje szanse na rynku pracy;
5) analizuje oferty pracy, wskazuje najbardziej i najmniej poszukiwane zawody oraz identyfikuje potencjalne trudności w znalezieniu pracy przez osoby bezrobotne;
6) przygotowuje własne dokumenty aplikacyjne;
7) dokonuje autoprezentacji jako kandydat do pracy i na podstawie konstruktywnej informacji zwrotnej koryguje swoje wystąpienie;
8) rozumie zasady prowadzenia rozmów kwalifikacyjnych i przygotowuje scenariusz takiej rozmowy;
9) wymienia podstawowe prawa i obowiązki pracownika (w tym młodocianego) i pracodawcy;
10) identyfikuje konsekwencje nieetycznych zachowań w relacjach pracownik – pracodawca.
VI. Przedsiębiorstwo: zarządzanie przedsiębiorstwem, własny biznes i jego otoczenie, finanse przedsiębiorstwa, etyka w biznesie, społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw. Uczeń:
1) rozumie istotę procesu zarządzania przedsiębiorstwem i dostrzega znaczenie zarządzania w osiąganiu jego celów przedsiębiorstwa;
2) dyskutuje na tematy związane z prowadzeniem biznesu podczas spotkania z przedsiębiorcą;
3) inspirując się doświadczeniami własnymi i znanych przedsiębiorców oraz bazując na zebranych informacjach z rynku (zachowania klientów i konkurentów), znajduje pomysł na własną działalność gospodarczą, oceniając go pod względem innowacyjności;
4) w ramach pracy projektowej przygotowuje w zespole wstępną koncepcję własnego biznesu;
5) analizuje mikro- i makrootoczenie przedsiębiorstwa, identyfikuje mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia projektowanego przedsiębiorstwa;
6) prognozuje efekty finansowe projektowanego przedsiębiorstwa na podstawie zestawienia planowanych przychodów i kosztów;
7) rozróżnia zachowania etyczne i nieetyczne w biznesie, w tym przejawy korupcji w życiu gospodarczym oraz rozumie istotę i cele społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw;
8) dokonuje prezentacji koncepcji własnego biznesu oraz na podstawie komunikatów zwrotnych modyfikuje jej elementy.
Warunki i sposób realizacji
Wymagania w zakresie podstawowym podzielono na sześć części:
1) osoba przedsiębiorcza we współczesnym świecie;
2) zarządzanie projektami;
3) gospodarka rynkowa;
4) finanse osobiste;
5) osoba przedsiębiorcza na rynku pracy;
6) przedsiębiorstwo.
Każda z sześciu części koncentruje się na innych aspektach przedsiębiorczości i ma na celu kształtowanie i wzmacnianie kompetencji przedsiębiorczych w różnych sferach życia.
Kształcenie powinno rozpocząć się od identyfikacji cech człowieka przedsiębiorczego i rozpoznania cech osoby przedsiębiorczej, które mają szczególne znaczenie w gospodarce rynkowej. Z tego powodu w dziale pierwszym (osoba przedsiębiorcza we współczesnym świecie) duży akcent położono na identyfikację składowych kompetencji osoby przedsiębiorczej (nie tylko w zakresie wiedzy, ale przede wszystkim umiejętności i postaw), w tym na kreatywność, komunikację, kooperację i krytyczne myślenie. Istotna jest umiejętność autodiagnozy tych kompetencji u ucznia wraz ze znalezieniem sposobów ich wzmocnienia. W tej części uczniowie dowiadują się między innymi w jaki sposób skutecznie komunikować się we współdziałaniu z innymi, jak stosować techniki wpływu i bronić się przed technikami manipulacji, jak skutecznie zarządzać czasem, jakie stosować metody przy podejmowaniu decyzji, jak zbudować zespół i zorganizować jego prace oraz jak wzmacniać kreatywność i pobudzać innowacyjność.
Druga część (zarządzanie projektami) pozwala uczniom poznać specyfikę projektów i opanować podstawowe kompetencje związane z ich skutecznym wdrażaniem. Uczniowie, realizując przykładowe projekty, dowiadują się jakie są etapy projektu i jakie działania muszą podjąć na każdym z etapów, żeby zwiększyć prawdopodobieństwo finalnego sukcesu w swoich własnych przedsięwzięciach biznesowych lub społecznych. Uczniowie w trakcie realizowania etapu inicjowania i planowania projektu opanowują jak poprawnie zdefiniować cele projektu, jak wyróżnić zadania i określić role w projekcie, a także jak stworzyć prosty harmonogram i budżet projektowy. Natomiast na etapie realizowania projektu uwaga uczniów zostaje skupiona na konieczności wprowadzania zmian do wcześniej zaplanowanych prac, a etap zamknięcia ma umożliwić zdobycie kompetencji umiejętnego raportowania, analizowania powstałych problemów i definiowania ryzyk. Wprowadzenie takich zagadnień oraz zdobywanie takich kompetencji przez uczniów w trakcie realizacji przedmiotu biznes i zarządzanie na początkowym etapie nauczania jest istotne, ponieważ stanowią one podstawę do realizowania kolejnych treści w formie projektów realizowanych przez uczniów w zespołach.
Istotą trzeciej części (gospodarka rynkowa) jest przybliżenie uczniom mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej oraz powiązań między jej podmiotami, a także poznanie roli państwa w procesach gospodarczych. Celem takiego podejścia jest to, aby uczeń mógł samodzielnie obserwować zjawiska zachodzące w gospodarce i wyciągać na tej podstawie wnioski dotyczące własnej przyszłości. W ramach tego obszaru uczniowie wzmacniają swoje kompetencje pozwalające oceniać wpływ podstawowych zjawisk ekonomicznych i dokonywanych wyborów na ich osobistą sytuację (jako konsumenta) oraz sytuację innych podmiotów gospodarczych. Uczniowie zostają również zaznajomieni z prawami konsumenta i instytucjami chroniącymi konsumenta.
Celem kolejnego działu (finanse osobiste) jest przygotowanie uczniów do podejmowania odpowiedzialnych decyzji finansowych ze świadomością przyszłych konsekwencji, w tym związanych z nieodpowiedzialnym zadłużaniem się i nie zabezpieczeniem środków finansowych na okres mniejszej aktywności zawodowej. Jest to realizowane przez uświadomienie istnienia różnych postaw ludzi wobec pieniędzy, przyswojenie zasad racjonalnego prowadzenia budżetu gospodarstwa domowego, uświadomienie konieczności oszczędzania, w tym działania związanego z zabezpieczeniem finansowym w przyszłości, uwrażliwienie na ryzyko różnych form inwestowania aż po konkretne zalecenia związane z korzystaniem z określonych produktów finansowych i bardziej świadome egzekwowanie praw klienta usług finansowych.
W piątej części (osoba przedsiębiorcza na rynku pracy) uwaga uczniów została skoncentrowana na kształtowaniu i wzmacnianiu ich przyszłej pozycji na rynku pracy. W tym celu uczniowie analizują i porównują swoje kompetencje z oczekiwaniami pracodawców oraz podejmują działania związane ze świadomym planowaniem swojej przyszłości (zarówno zawodowej jak i edukacyjnej). W ramach realizacji tej części uczniowie również rozwijają kompetencje związane z aktywnym poszukiwaniem pracy.
W ostatniej części (przedsiębiorstwo) uczniowie samodzielnie analizują zjawiska zachodzące w najbliższym otoczeniu i formułują na ich podstawie pomysły na własny biznes i przygotowują się do planowania własnej działalności gospodarczej z uwzględnieniem aspektów finansowych, etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu.
Dla realizacji poszczególnych części ważne jest kształtowanie umiejętności wyszukiwania, pozyskiwania, przetwarzania i analizy danych gospodarczych z różnych źródeł i prowadzenia prostych badań rynkowych w celu weryfikacji atrakcyjności pomysłów na przedsięwzięcie biznesowe lub społeczne.
W przedmiocie biznes i zarzadzanie przeważają wymagania szczegółowe związane z kształtowaniem konkretnych umiejętności i wykorzystywaniem wiedzy w sposób praktyczny. Z tego też powodu realizacja powyższych celów i treści możliwa jest przy wykorzystaniu w procesie kształcenia nowoczesnych metod nauczania i materiałów edukacyjnych wykorzystujących nowe technologie i narzędzia cyfrowe.
Zalecane formy pracy, metody i techniki kształcenia to:
1) praca zespołowa;
2) realizacja zadań metodą projektów;
3) wykorzystanie studiów przypadków biznesowych (case studies);
4) analiza rzeczywistych doświadczeń firm polskich i zagranicznych;
5) symulacje biznesowe;
6) dyskusje;
7) symulacje inwestycyjne;
8) prezentacje pomysłów na przedsięwzięcie biznesowe lub społeczne z obroną proponowanych rozwiązań;
9) wizyty studyjne oraz wywiady z potencjalnymi odbiorcami, przedsiębiorcami, klientami;
10) elementy grywalizacji.
Każda z powyższych form, metod i technik powinna służyć odzwierciedlaniu rzeczywistości społeczno-gospodarczej w sposób odpowiadający możliwościom poznawczym uczniów.
Źródło: https://www.gov.pl/web/biz/podstawa-programowa2
(03.02.2023)