Czy rozumiem gospodarkę?
Czy rozumiem gospodarkę?
Wiedza w pigułce
Filary gospodarki rynkowej:
- własność prywatna motywująca ludzi do najefektywniejszego wykorzystania swoich zasobów;
- konkurencja powodująca, że firmy produkujące towary i świadczące usługi muszą zwracać dużą uwagę na potrzeby i preferencje konsumenta. W ten sposób powstają towary o lepszej jakości i niższej cenie;
- system cen kształtowany przez popyt i podaż, dzięki któremu wiadomo co, w jakiej ilości i cenie wyprodukować tak, żeby było zarówno opłacalne dla producenta jak i satysfakcjonujące dla konsumenta;
Podmioty gospodarki rynkowej:
- Gospodarstwa domowe są dobrowolnym związkiem ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe. Gospodarstwa mogą być jedno- lub wieloosobowe i zazwyczaj opierają się na więziach rodzinnych.
- Przedsiębiorstwa to niezależne jednostki gospodarcze wyodrębnione pod względem organizacyjnym, prawnym i ekonomicznym, których celem jest osiąganie zysku. Należą do nich zarówno jednoosobowe zakłady fryzjerskie, jak i gospodarstwa rolne, hotele czy banki.
- Państwo jest reprezentowane przez rząd oraz różne wyspecjalizowane instytucje i agendy np. ministerstwa i urzędy.
Scenariusz lekcji
- Nauczyciel wyświetla film, który będzie stanowił wprowadzenie do tematu. W materiale została przedstawiona transformacja gospodarcza oraz cechy gospodarki socjalistycznej (nakazowo-rozdzielczej) i gospodarki rynkowej- film zamieszczony w multimediach.
- Nauczyciel przedstawia trzy filary gospodarki rynkowej: własność prywatną, system cen regulowanych przez popyt i podaż oraz konkurencję. Dzieli klasę na trzy grupy. Każda grupa otrzymuje do opracowania jeden z filarów. Uczniowie muszą udzielić odpowiedzi na pytanie: Dlaczego własność prywatna/system cen regulowany przez mechanizm rynkowy/konkurencja jest filarem gospodarki rynkowej?
- Nauczyciel zadaje pytanie: jak wyglądałaby gospodarka, gdyby jednego z filarów zabrakło? Uczniowie próbują znaleźć pozytywne lub negatywne aspekty takiej sytuacji.
- Nauczyciel wyjaśnia, że każda gospodarka ma wady i zalety. Wykorzystując burzę mózgów spróbujmy je przedstawić w odniesieniu do gospodarki rynkowej. Zalety gospodarki rynkowej: własność prywatna, konkurencja, wolność gospodarcza, system cen kształtowany przez popyt i podaż , swoboda prowadzenia działalności gospodarczej, funkcjonowanie komercyjnych instytucji finansowych, efektywny system motywacyjny, duża innowacyjność, dyscyplina finansowa przedsiębiorstw związana z konkurencją, duża elastyczność, dobre zaopatrzenie sklepów . Wady gospodarki rynkowej: bezrobocie, zanieczyszczenie środowiska, trudności małych firm w dostępie do rynku, ryzyko nieuczciwej konkurencji, konieczność płacenia za dobra społeczne, powstawanie dużych różnic dochodów i majątków.
- Nauczyciel przedstawia podmioty gospodarki rynkowej: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i państwo. Rysuje na tablicy diagram i zadaje pytanie: jakie wzajemne relacje występują pomiędzy wskazanymi podmiotami? Uczniowie starają się znaleźć zależności pomiędzy podmiotami i wpisać je na tablicy przy odpowiednich strzałkach. Mogą też zapisywać pomysły na karteczkach samoprzylepnych, które później naklejają w odpowiednich miejscach.
- Niektóre zależności pomiędzy podmiotami: gospodarstwa domowe świadczą pracę na rzecz przedsiębiorstw i instytucji, za którą otrzymują wynagrodzenie, za otrzymane wynagrodzenie członkowie gospodarstw domowych nabywają towary i usługi, tym samym tworząc popyt na te dobra; przedsiębiorstwa produkują towary i świadczą usługi, na które jest popyt na rynku; od dochodu przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe odprowadzają podatki do budżetu instytucji państwowych i samorządowych; z pieniędzy budżetowych instytucje państwowe świadczą usługi publiczne, udzielają wsparcia gospodarstwom domowym oraz przedsiębiorstwom.
- Uczniowie w dyskusji powinni dojść do wniosku, że podmioty ściśle współdziałają ze sobą, a gospodarka rynkowa nie mogłaby istnieć bez choćby jednego podmiotu. Prawidłowe funkcjonowanie i rozwój jednego podmiotu powoduje podobne funkcjonowanie i rozwój pozostałych podmiotów.
Dla aktywnych - poza podstawą programową
Informacje organizacyjne
Uczeń:
- wykazuje zalety gospodarki opartej na mechanizmie rynkowym, doceniając fundamentalne wartości, na jakich się opiera (wolność gospodarcza, prywatna własność),
- charakteryzuje podmioty gospodarki rynkowej, w tym gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa oraz określa zależności między nimi.
