KOMUNIKACJA NIEWERBALNA

Komunikowanie się jest niezbędnym elementem funkcjonowania we współczesnym świecie. Poprawne komunikowanie się jest zatem nam potrzebne, zarówno na poziomie odczytywania informacji jak i w wyrażaniu naszych potrzeb. Komunikujemy się w sposób werbalny – używając języka mówionego oraz używając bogatego języka mowy ciała zwanego komunikacją niewerbalną.

Komunikacja niewerbalna pomaga nam wyrażać emocje. Obserwując mowę ciała: pozycję i gesty możemy ocenić, czy ktoś jest zadowolony, czy raczej smutny. Komunikacja niewerbalna dotyczy wszystkich ludzkich zachowań, postaw i obiektów, innych niż słowa, które komunikują wiadomości i posiadają wspólne społeczne znaczenie. Obejmują wygląd fizyczny, ruchy ciała, gesty, wyraz twarzy, ruchy oczu, dotyk, głos, oraz sposób wykorzystywania czasu i miejsca w komunikowaniu się.

Czy możemy odczytać język mowy ciała?

Większość zachowań niewerbalnych każdy interpretuje nieświadomie. Wynika to między innymi z faktu, że człowiek ma ograniczone możliwości świadomego spostrzegania. To czego nie uda się spostrzec świadomie będzie zarejestrowane poniżej progu świadomości, ale wzbudzi określoną reakcję emocjonalną.
Należy zwracać uwagę na spójność pomiędzy wypowiadanymi słowami a towarzyszącymi im gestami. Jeżeli gesty będą przeczyć słowom ludzie skłonni są wierzyć raczej zachowaniom niewerbalnym.
Nie istnieje uniwersalny słownik gestów. Oznacza to, że nie można jednoznacznie przypisać określonym gestom jakiegoś znaczenia. Dlatego podczas oceny oprócz różnic kulturowych trzeba uwzględnić także różnice indywidualne. Każdy z nas posiada swoje charakterystyczne sposoby zachowania. Pojawiają się one niezależnie od sytuacji, w której się znajdujemy, dlatego też nie niosą one ze sobą informacji co aktualnie dzieje się z daną osobą. Nieznajomość indywidualnych nawyków w zachowaniu może doprowadzić do mylnych interpretacji. Na przykład nieprzyjemny grymas twarzy może być tikiem pozostałym po wylewie, a nie oznaką dezaprobaty czy niechęci
Należy pamiętać o wpływie sytuacji na zachowanie. Ktoś zakłada sobie ramiona na piersi ponieważ jest mu zimno. Ktoś inny siedzi sztywno bo ma za ciasne ubranie. Pierwszy przypadek nie świadczy o zamkniętej postawie, drugie zachowanie nie jest oznaką napięcia.

Twarz jest najbardziej ekspresyjna częścią ciała – odzwierciedla szybko zmieniające się nastroje, reakcje na wypowiedzi i zachowania rozmówcy. Wyraża przede wszystkim uczucia i emocje. Niektóre obszary twarzy są bardziej ekspresyjne niż inne. Bardzo wymowne są okolice brwi:
całkowicie podniesione wyrażają niedowierzanie,
podniesione do połowy – zdziwienie,
stan normalny – bez komentarza,
do połowy obniżone – zakłopotanie,
całkowicie obniżone – złość.
Podobna siłę ekspresji ma okolica ust. Zmiana położenia kącików ust wyraża stany od zadowolenia – podniesione, do przygnębienia – opuszczone.
Niektóre przydatne zasady dotyczące kontaktu wzrokowego, to:
§ Najlepiej utrzymywać kontakt wzrokowy przez około 30-60% czasu, jeśli kontakt trwa poniżej 30% – ukrywanie czegoś, powyżej 60% – są bardziej zainteresowani sobą niż rozmówcą,
§ obserwuj punkt neutralny – na czole, u nasady nosa,
§ czas 3-4 sekundy,
§ obserwację ogranicz do twarzy,
§ unikaj wpatrywania się,
§ unikaj rozbieganego wzroku,
§ nie zakładaj ciemnych okularów – stwarzają barierę z rozmówcą.
§ długie spojrzenie oznacza wymuszenie uległości, zdobycie dominującej pozycji,
§ unikanie kontaktu wzrokowego to oznaka dręczącego poczucia winy, lub że rozmówca zadaje krępujące pytania, dodatkowo spojrzenie w bok może oznaczać lekceważenie rozmówcy,
§ marszczenie brwi oznacza niezrozumienie, powtórz,
§ potakiwanie rytmiczne to pełne zrozumienie, a nawet aprobata.

Unikanie patrzenia sobie w oczy jest sygnałem lekceważenia, blokady komunikacyjnej, antypatii, czy obojętności. Studenci, którzy utrzymują kontakt wzrokowy ze swymi egzaminatorami zdecydowanie lepiej zdają egzaminy, niż osoby które bądź unikają wzroku, bądź spotykają się z takim zachowaniem ze strony wykładowców.
Badania wykazały, że sygnały niewerbalne odznaczają się pięciokrotnie silniejszym oddziaływaniem niż kanał werbalny oraz, że w przypadku gdy nie zgadzają się ze sobą, bierze się pod uwagę aspekt niewerbalny.
Kiedy mówimy nieustannie poruszamy rękami, głową ale też całym ciałem. Ruchy te są skoordynowane z mową i stanowią część całościowego procesu komunikowania się. Ręce są chyba najbardziej ekspresyjną częścią ciała człowieka. To właśnie nimi wykonujemy mnóstwo ruchów: wymachujemy ramionami, kreślimy znaki, wykonujemy ruchy ostre i miękkie, dotykamy, głaszczemy, podtrzymujemy, pieścimy, uderzamy, szczypiemy, drapiemy, przesuwamy itp. Ręce to jeden z istotnych instrumentów aktywnej komunikacji międzyludzkiej. Wreszcie rękami można wyrazić swoje uczucia i postawy:

• siedzenie z rękoma założonymi za głowa i skrzyżowanymi nogami – pewność siebie, poczucie dominacji,
• otwarte dłonie – szczerość, otwartość, niewinność,
• szczypanie nasady nosa, oczy zamknięte – negatywna ocena,
• bębnienie palcami – zniecierpliwienie,
• poprawianie, układanie włosów – brak pewności siebie, brak poczucia bezpieczeństwa,
• przechylanie głowy – zainteresowanie,
• stukanie się w brodę – próba podjęcia decyzji,
• spoglądanie w dół z odwrócona twarzą – niewiara,
• obgryzanie paznokci – brak poczucia bezpieczeństwa, zdenerwowanie,
• szczypanie, pociąganie ucha – niezdecydowanie,
• głaskanie podbródka – gest ten chyba na całym świecie towarzyszy podejmowaniu decyzji; spójny z tym gestem wyraz twarzy to lekkie przymrużenie oczu;
• splecione dłonie – na pierwszy rzut oka wydaje się być gestem wyrażającym pewność siebie, gdyż osoba wykonująca go często jest uśmiechnięta i wydaje się być szczęśliwa; jest to w rzeczywistości gest sygnalizujący sfrustrowanie, wrogą postawę; sygnalizuje on, że dana osoba próbuje zapanować nad swoją negatywną postawą;

Na rozwój ruchów ciała i indywidualnych gestów ogromny wpływ mają wykształcenie, przynależność społeczna, tło geograficzne i zwyczaje. Sposób poruszania się i ułożenia ciała w każdej sytuacji może stanowić jeden ze sprzyjających czynników skutecznej perswazji.

Bardzo ciekawe jest kulturowe uwarunkowanie mowy ciała. Mając kontakt z cudzoziemcem zaobserwujcie, jak inaczej niż Wy zachowuje się w danych sytuacjach, w jaki sposób się z Wami komunikuje. Oczywiście każdy z nas jest inny i ma „swoje” gesty, jednak pewne elementy są dla danej narodowości wspólne. I tak na przykład, Europejczyk patrzy przed siebie, podczas gdy Arab ma „nieobecne” spojrzenie. W kulturze zachodniej gdy mężczyzna patrzy dłużej na innego – tamten odczuwa niepewność. Afrykańczycy czy tez Chińczycy respektują inne prawa o intensywności i czasie trwania spojrzenia i przedstawiciele innych kultur nie zawsze czują się dobrze w ich towarzystwie. Włoch na przykład odczuje, ze Niemiec unika patrzenia mu w oczy – ponieważ nie odpowiada spojrzeniem na spojrzenie. Dwaj Meksykanie utrzymują ze sobą intensywniejszy kontakt, niż dwóch Niemców, ale mniejszy niż w wypadku Arabów. Warto przyswoić sobie takie, niby mało ważne, informacje po to, by uniknąć nieporozumień i krępujących sytuacji.